Nieuws & trends

Taco Temminck Tuinstra over het belang van demonstraties

We zien in bijna alle grote steden een toename in het aantal demonstraties. Daarnaast zien we ook dat de wijze van demonstreren verandert, denk bijvoorbeeld aan de snelwegblokkades door de boeren of Extinction Rebellion. We zijn benieuwd hoe we deze ontwikkelingen kunnen verklaren. We gingen in gesprek met Taco Temminck Tuinstra. Hij is strategisch adviseur openbare orde en veiligheid bij de Gemeente Amsterdam. Bovendien is hij auteur van het handboek voor gemeenten ´ Demonstreren Bijkans Heilig´.

Taco Temminck Tuinstra

Het handboek geeft veel inzichten over demonstraties. Wat was de aanleiding om het te schrijven?

Het handboek is geschreven op initiatief van Eberhard van der Laan, destijds de burgemeester van Amsterdam. Hij was een fervent hoeder van het demonstratierecht (vandaar de titel van het handboek) en zag dat het bijeenbrengen van ervaringen nuttig kon zijn voor andere gemeenten en alle professionals die proberen alle demonstraties in goede banen te leiden. Het handboek is daarbij opgesteld in samenwerking met het OM, de politie, met input van wetenschappers en een aantal organisatoren van demonstraties.

Wat betekenen demonstraties in jouw ogen?

Demonstraties hebben een reinigende werking in de samenleving en kunnen een bijdrage leveren aan de emancipatie van groepen in de samenleving. Denk bijvoorbeeld aan het vrouwenkiesrecht of de wijze waarop we nu in Nederland Sinterklaas vieren. In beide voorbeelden lagen demonstraties ten grondslag aan een sociale verandering. Demonstraties zijn een belangrijk middel waarbij burgers in gezamenlijkheid hun verdriet, boosheid en frustratie kwijt kunnen en hun standpunt onder het voetlicht kunnen brengen. En dat middel en de wijze waarop het gebruikt wordt om onvrede te uiten moeten we koesteren. Hoe repressiever de overheid zich opstelt tegen dit middel, hoe extremer de tegenreactie is en daar wint natuurlijk niemand bij. Het vreedzaam uitoefenen van het grondrecht, wat het demonstratierecht is, dient daarom ook beschermd te worden in het belang van onderling vertrouwen tussen overheid en burger.

Een klimaatdemonstratie.

Je bent nauw betrokken bij demonstraties die in Amsterdam worden georganiseerd. Wat valt jou de laatste jaren op?

We zien een enorme stijging in het aantal demonstraties. In 2014 waren er zo´n 200 demonstraties in Amsterdam, het afgelopen jaar waren het er bijna 1700. En hierbij zijn de niet-aangemelde demonstraties nog niet eens in meegenomen. Het niet aanmelden kan te maken hebben met anti-overheidssentimenten (lees meer over anti-overheidssentimenten in ons interview met Jelle van Buuren) en het onjuiste beeld van bepaalde demonstranten dat de overheid dan automatisch beperkingen zullen opleggen. De stijging in demonstraties is een internationaal fenomeen en heeft vanzelfsprekend meerdere oorzaken. Maar een factor die hier mijns inziens aan bijdraagt is dat de laatste jaren de wereldproblematiek sneller en vaker onze steden binnen sijpelt. Denk aan klimaatverandering, de oorlog in Oekraïne, de bombardementen op Gaza, de interne spanningen in Eritrea, Iran, Turkije etc. Het zijn ontwikkelingen en gebeurtenissen die hier allemaal voelbaar zijn en zichtbaar worden bij demonstraties.

Welke ontwikkelingen zie je nog meer?

Demonstraties verlopen vrijwel altijd vreedzaam. Wel zien we steeds vaker dat er een disruptieve stijl wordt gehanteerd. Denk hierbij aan de boerenprotesten met tractoren als dwangmiddel of klimaatactivisten die massaal snelwegen blokkeren. Beide zijn disruptief maar ze vragen een verschillende benadering. Deze type demonstaties zijn redelijk nieuw. Om die reden is er ook steeds contact met andere Europese steden waar een soortgelijke ontwikkeling waarneembaar is. Veel van de problemen en uitingen van ongenoegen stoppen niet bij landsgrenzen.

Boerenprotesten waarbij tractoren de Nederlandse snelwegen blokkeerden.

Je geeft aan dat ongenoegen niet stopt bij landsgrenzen. Merk je dat demonstraties meer verbonden raken bij de internationale wereld?

Jazeker, denk aan de voorbeelden die eerder ter sprake kwamen. Daarbij zien we ook dat er steeds meer beïnvloeding van buitenaf is. Zo zijn er signalen dat buitenlandse entiteiten groepen stimuleren om te demonstreren in Nederland. Daarnaast zie je dat Nederlandse anti-overheidssentimenten worden aangewakkerd door Rusland. Tegen dit soort invloeden kan een gemeente niet alleen optreden, daarvoor heb je ook de nationale overheid en liever nog een sterke EU nodig.

Tot slot, heb je nog tips voor gemeenten bij het omgaan met demonstraties?

Je moet als gemeente in gesprek blijven met je burgers. Het klinkt misschien als een cliché, maar clichés zijn vaak waar. Je moet weten welke sentimenten er spelen en wat kan leiden tot onrust in de stad. Hoe eerder je weet wat er speelt, hoe beter je op de zorgen van de burgers in kunt spelen. En transparantie is daarin een sleutelwoord. Je wilt als gemeente namelijk ook vertrouwen winnen van de inwoners.

Tot slot, hoe veel werk het soms ook is, demonstraties zijn bovenal een positieve uiting van burgerlijke betrokkenheid. Demonstraties zijn geen openbare orde verstoring maar een noodzakelijk ventiel in een samenleving waarin een ieder gehoord wilt worden.

In gesprek blijven met de burgers is cruciaal om te weten wat er binnen je gemeente speelt.