Terug
Radicalisering en extremisme
Radicalisering
Een proces van toenemende bereidheid om de uiterste consequentie uit een denkwijze te aanvaarden en die in al dan niet buitenwettelijke daden om te zetten.
Extremisme
Het uit ideologische motieven bereid zijn om niet-gewelddadige en/of gewelddadige activiteiten te verrichten die de democratische rechtsorde ondermijnen.
Radicalisering
- Zowel maatschappelijk onbehagen, als ongenoegen, wantrouwen en polarisatie kunnen voedingsbodems zijn voor radicalisering en extremisme of zelfs terrorisme. De relatie is niet eenduidig. Een groot aantal factoren en mechanismen op individueel en samenlevingsniveau bepaalt of personen vatbaar worden hiervoor. De relatie is bovendien wederkerig: radicalisering en extremisme kunnen (verdergaande) polarisatie en ongenoegen aanwakkeren.
- Er is geen glijdende schaal. Mensen kunnen zwaar ongenoegen ervaren en niet overgaan tot actie; of ze kunnen bereid zijn tot radicale actie maar zonder de democratie te ondermijnen.
- Relatie met extremisme: radicalisering kan richting extremisme of terrorisme gaan, maar dat hoeft niet. Het proces van radicalisering hoeft niet ideologisch gedreven te zijn en kan ook weg blijven van ondemocratische middelen. Andersom kan er ook extremisme zijn zonder radicaliseringsproces (bijvoorbeeld als een kind in een extremistische omgeving wordt geboren).
Extremisme
- Huidige verschijningvormen zijn in Nederland met name religieus extremisme, rechtsextremisme, anti- institutioneel extremisme en linksextremisme.
- Verschil met activisme: zelfs bij wetsovertreding (bijv. burgerlijke ongehoorzaamheid) zijn activistische activiteiten er in de kern niet op gericht om de democratische rechtsorde te ondermijnen. In tegenstelling tot extremisme, is activisme niet schadelijk voor onze democratische rechtsorde, maar draagt daar juist aan bij.
- Niet-gewelddadige extremistische activiteiten kunnen buitenwettelijk zijn (bv. overtreding gebiedsverbod) of binnen de grenzen van de wet plaatsvinden. Denk aan het vanuit ideologische motieven doelbewust desinformatie verspreiden, systematisch dehumaniseren en demoniseren.
- Gewelddadig extremisme is niet altijd terrorisme. Terrorisme is het uit ideologische motieven (voorbereiden van het) plegen van op mensenlevens gericht geweld of het veroorzaken van maatschappij-ontwrichtende schade, met als doel (een deel van) de bevolking ernstige vrees aan te jagen, maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen en/of politieke besluitvorming te beïnvloeden.
Risico's
- Radicalisering kan leiden tot gedrag dat andere mensen diep kwetst of in hun vrijheid raakt en kan aanleiding zijn voor individuen of groepen om zich af te keren van de samenleving.
- Extremisme staat uiteraard op gespannen voet met de democratische rechtsorde. Dit geldt zowel voor niet-gewelddadige als voor gewelddadige activiteiten.
- Extremisme kan de druk opvoeren (op een groep of enkeling) om over te gaan tot ideologisch gemotiveerd geweld (en in de uiterste vorm tot terrorisme).
Kansen
- Radicale ideeën zijn op zichzelf niet altijd zorgwekkend. Bijvoorbeeld bij jongeren passen radicale ideeën bij de zoektocht naar een eigen identiteit. Goed geduid en benaderd kan de radicale energie gericht worden op gezonde identiteitsontwikkeling bij jongeren en op het vergroten van maatschappelijke betrokkenheid bij samenlevingsvraagstukken.48
- Radicalisering kan samenhangen met een stoornis, trauma of zorgvraag. Het zorgwekkende gedrag kan – mits goed geduid – ook leiden tot de juiste aandacht hiervoor.
- Radicale uitingen helpen om ongenoegen op maatschappelijke thema’s zichtbaar te maken.
- Voor mensen zelf kan het deel uitmaken van een radicale beweging antwoord geven op behoeften aan zingeving, samenhorigheid, eigenwaarde/erkenning enz. Ditzelfde kan gelden voor mensen die samen met anderen dezelfde complotten (online) delen.