Terug
Ondermijning democratische rechtsorde
Ondermijning democratische rechtsorde
Gedrag ondermijnt de rechtsorde als het strijdig is met de kernwaarden van de democratie, rechtsstaat of open samenleving en/of het functioneren hiervan in ernstige mate belemmert.
- Ondermijning van de democratische rechtsorde kan plaatsvinden door criminele activiteiten, door extremistische activiteiten of door andere radicale activiteiten (zonder coherent ideologisch gedachtengoed). Dit begrippenkader focust op de laatste twee vormen.
- Democratie-ondermijnende activiteiten kunnen strafbaar zijn, bijvoorbeeld discriminatie, haatzaaiing, vernieling of geweld. Ze kunnen ook legaal (of wettelijk toegestaan) zijn; dan spreken we van ‘problematisch gedrag’.
- Problematisch gedrag: Gedrag dat voornamelijk binnen de grenzen van wet- en regelgeving valt, maar dat de democratische rechtsorde (op langere termijn) dreigt te ondermijnen en aantasten.47 Dit gedrag is dus grotendeels niet onwettig, maar wel onwenselijk vanuit het oogpunt van de democratische rechtsorde.
- Als een (coherente) ideologie het ondermijnende gedrag drijft/rechtvaardigt, dan is er sprake van (niet gewelddadig) extremisme.
- Er zijn grofweg vijf typen problematisch gedrag:
- Extreme onverdraagzaamheid jegens anderen o.b.v. ras, geslacht, geloof, nationaliteit of overtuiging.
- Gedrag (mogelijk strafbaar) dat de grondrechtelijke rechten en vrijheden van anderen afwijst of in het geding brengt.
- Gedrag (mogelijk strafbaar) dat de legitimiteit van democratische instituties afwijst (zoals politie, rechterlijke macht of lokale overheid).
- Gedrag (mogelijk strafbaar) dat het werk van ambtsdragers (agenten, rechters of ambtenaren) afwijst of belemmert.
- Gedrag (mogelijk strafbaar) dat democratische processen (zoals raadsvergaderingen, rechtszaken of het publieke debat) afwijst of belemmert.
Risico's
- Ondermijnt per definitie de democratische rechtsorde, kan daarnaast leiden tot (gewelddadig) extremisme
- Kan aanzetten tot een parallelle samenleving waar grondrechten van met name kwetsbare mensen, andersdenkenden en minderjarigen niet worden erkend of niet goed zijn beschermd.
- Kan vervlechten met criminele misdaden, ondermijning en uitbuiting.
Kansen
- Zoals alle vormen van ongenoegen en radicalisering kan het gedrag een signaal zijn dat aandacht nodig is. Dat het belangrijk is mensen te betrekken, kritiek te horen en aanpassingen te maken, en zo de weerbaarheid van de samenleving te vergroten.
- Voor mensen zelf kunnen behoeften als zingeving, saamhorigheid, eigenwaarde en erkenning worden vervuld door deel uit te maken van een democratie-ondermijnende beweging. Aanjagers van deze bewegingen springen in op deze behoeften, vaak ook uit motieven van macht, status, geld enz.