Maatschappelijke/ sociale stabiliteit en sociale cohesie
Maatschappelijke stabiliteit
Wanneer maatschappelijke onrust en ongenoegen een plaats hebben in de samenleving zonder dat deze tot voortdurende of ernstige ontwrichting leiden. Maatschappelijke stabiliteit is dus niet hetzelfde als afwezigheid van maatschappelijke onrust.
Sociale stabiliteit
Een dynamisch evenwicht van sociale verhoudingen en structuren binnen een samenleving. Sociale stabiliteit is een synoniem van maatschappelijke stabiliteit. Sociale stabiliteit wordt meer gebruikt in het sociaal domein. Het vertrekt vanuit een positieve invalshoek, vanuit het belang van sociale cohesie in een diverse samenleving voor alle Nederlanders. Maatschappelijke stabiliteit wordt meer gebruikt in het veiligheidsdomein, als doel van het effectief omgaan met onrust.
Sociale cohesie
De mate waarin (groepen) mensen zich met elkaar verbonden voelen en zich thuis voelen, inclusief het gedrag dat hieraan invulling geeft. Sociale cohesie bestaat uit subjectieve beleving (houdingen, gevoelens) en objectief gedrag (mate van samenwerking, participatie dan wel tegenwerking/weerstand).
- Sociale/maatschappelijke stabiliteit omvat het vermogen van een continu veranderende samenleving om sociale conflicten te voorkomen, op te lossen of te beheersen, en een gevoel van veiligheid, vertrouwen en cohesie te bieden aan haar burgers.
- Sociale/maatschappelijke stabiliteit betekent niet dat er nooit sprake is van wanorde, chaos, geweld of zelfs rellen, onlusten en opstanden. Een samenleving waarin sociale stabiliteit overheerst, heeft een hogere mate van samenhang, harmonie en consensus dan een samenleving waarin maatschappelijke spanningen overheersen.
- Hoewel ook binnen de brede samenleving ‘sociale cohesie’ kan bestaan, manifesteert sociale cohesie zich het duidelijkst op het niveau van de buurt en in andere kleinschaliger sociale verbanden, zoals scholen, verenigingen en werk. Deze verbanden kunnen fysiek zijn, maar ook (in toenemende mate) digitaal. Ongenoegen, polarisatie en sociale cohesie kunnen samenhangen met de kenmerken van een buurt (bijvoorbeeld in een gemeente waar oud zeer over woningbeleid doorwerkte in de rellen rondom corona-maatregelen).
- Afnemende sociale cohesie en vergrote tegenstellingen in de samenleving kunnen een voedingsbodem zijn voor (verdergaande) horizontale polarisatie en van verticale polarisatie indien de tegenstellingen in de samenleving worden gepolitiseerd. Sociale cohesie en polarisatie hebben ook een wederkerige relatie.
Risico's
- Een sterke sociale cohesie kan de insluiting van nieuwe (diverse) groepen in de weg staan. De in-group versus de out-groups.
- Zo kan een hoge mate van cohesie binnen sociale groepen gepaard gaan met wantrouwen en uitsluiting ten aanzien van buitenstaanders.
- Een sterke sociale cohesie binnen groepen jongeren of binnen gesloten deelgemeenschappen in een buurt kan negatief uitpakken voor de buurt als geheel.
Kansen
- Sociale cohesie in een buurt wordt geassocieerd met positieve effecten op sociale veiligheid, leefbaarheid, gezondheid en welzijn.
- Denk daarbij aan de sterke onderlinge banden en het voor elkaar klaar staan in kleinere dorpen (nabuurschap) of in de klassieke volkswijken waar iedereen elkaar kent.
- Risico’s en kansen kunnen ook samengaan afhankelijk van het vraagstuk: zo hielpen in Limburg de boeren die met de trekkers de weg hadden geblokkeerd om te protesteren tegen het landbouwbeleid later de politie bij het hoog water – met dezelfde trekkers.
- Idealiter is er sprake van hoge cohesie én inclusiviteit tussen verschillende groepen in de samenleving.